Có nhiều từ mà người Việt chúng ta khi nói, khi viết, thường dùng với khái niệm rất chung chung, ví dụ như từ NHÀ. NHÀ bao hàm nghĩa rất rộng. Theo chức năng thì có: nhà ở, nhà thương, nhà hát, nhà quốc hội, nhà vệ sinh, nhà thổ… . Theo chức danh thì có: nhà văn, nhà thơ, nhà giáo, nhà nghiên cứu… . Theo hình thức thì: nhà biệt thự, nhà cao tầng, nhà tranh, nhà ngói… . Theo đánh giá thì: nhà nghèo, nhà giàu… . Ôi chao, vô số NHÀ, cơ man NHÀ, và, có một từ, gần như nghĩa của nó bao gồm tất cả: NHÀ TÔI!
Trong khuôn khổ phiếm bút này, người viết chỉ muốn nói một chút chơi về khái niệm gần gũi và thiết thân nhất của từ NHÀ theo tiếng Anh HOUSE - HOME.
Người Mỹ có câu rất hay để phân biệt house và home: your house is nice, but I want to go home (nhà anh thì đẹp đấy, nhưng tôi chỉ muốn về nhà mình).
Đến đây, lại sực nhớ câu mà các lãng tử thường nghêu ngao “nghe tiếng cơm sôi cũng nhớ nhà”, mà than ôi, thời buổi bây giờ, nấu cơm bằng nồi cơm điện thì làm sao mà nghe được tiếng cơm sôi. Muốn nghe âm thanh reo vui ấy, chỉ có thể là từ mép của chiếc nồi gang đặt trên ông táo cà ràng với củi cháy phừng phừng phía dưới… ; từ cái nơi mà bà mụ bắc ấm nước đỡ đẻ mày; nước trong ấm ấy lấy từ cái giếng sau hè do ông nội mày đào để uống, để tưới hàng cau của bà nội mày trồng hai bên lối vào nhà… ; rồi thì cái bộ phản ăn cơm từng là nơi mày nằm ăn đòn vì ham chơi trốn học là do công của bố và chú mày xẻ trên rừng kéo về, cả mấy cây cột, cây kèo cũng thế… . Cho nên ở đó, ở nơi mà từng tấc vuông sống đều ngập cái hơi ấm bàn tay của những người thân thuộc, chắt chiu dựng xây, không chỉ ngôi nhà, mà còn se chỉ, bện những sợi dây vô hình, nối kết con người và lịch sử, nối kết quá khứ vào hiện tại… . Bởi sao mà… , tôi chỉ muốn về nhà mình thôi!!
Có một đôi, tuổi đã sồn sồn sắp lấy nhau, cần khẩn cấp một tổ uyên ương đến nhờ vẽ giúp nhà. Mình bảo ông bà cần gì, thích gì nói hết ra xem… . Chàng từ tốn trình ra bảy, tám… ý thích, yêu cầu, còn nàng, tất nhiên là gấp đôi. Trước gần hai mươi cái gạch đầu dòng, mình phân tích cho họ hiểu là chúng đá nhau loạn xạ, nên, muốn có cái này, phải bỏ qua cái kia… . Chưa kịp nói hết nhận định thì giữa chàng và nàng đã xảy ra một trận võ mồm chí chóe, ỏm tỏi, ai cũng cho ý của mình là chuẩn và phán ra theo kiểu hạ thủ bất quờn, để rồi tiếp theo, cả hai hầm hầm phủi đít ra về quên cả chào kiến trúc sư. Tiên đè là cái hợp đồng góp gạo nấu chung xem chừng còn vô số điều khoản mang màu sắc cá nhân không thỏa thuận được, thì...còn lâu, kts cứ ngồi đó mà...hóng !!.Giới trẻ "hiện đại" bây giờ nhìn vê về cái home tương lai của minh theo tiêu chí 3C : Condo-Car-Credit card...Nơi hẹn hò không phải là cây rơm còn thơm mùi lúa mới, bóng tre bên bở ao hay cái dầu mồng tơi xanh rờn như cái cha thơ sĩ nhà quê nhát cáy nào đó mô tả...mà chỉ cần bấm một cái tin nhắn tới một địa chỉ năm chục một giờ bảy chục hai giờ nhan nhản đầy ngoai phố...cho nó nhanh. Cuộc đời chỉ là nhưng viêc cần giải quyết thế thôi...chả phải lăn tăn gì cả...?!
Người Pháp có câu: mỗi ngôi nhà là một ước mơ… . Đúng thế, khi vào tuổi trưởng thành, ai cũng từng có một giấc mơ, mơ về một “ngôi nhà và những đứa trẻ…”, nhưng đôi khi lại quên rằng, để biến những giấc mơ ấy thành hiện thực thì phải tự làm lấy là chính. Về những đứa trẻ thì không ai dạy, cũng làm rất hăng, riêng ngôi nhà thì có khi lại trao giấc mơ của mình vào tay người khác, các kiến trúc sư… . Mà các kiến trúc sư, tài giỏi mấy, cũng chỉ thiết kế ra được những cái house để ở chứ làm sao mà vẽ ra được cái home? Và các bạn cũng nên biết thêm, rằng có đến 80% các kiến trúc sư đều trở nên bối rối khi phải tự thiết kế và xây dựng ngôi nhà cho chính mình (20% còn lại thì… chưa đủ tiền để xây nhà!!). Có ai cắc cớ hỏi ông kts xây nhà mình có ý tưởng gì hay ho mới lạ...phần lớn được nghe trả lời : Ối giời,,,..ý tưởng cái mẹ gì, làm nhanh để có chỗ ở và làm việc..." bả " thích gì cứ theo đó mà làm cho yên chuyện...!!!.
Thời nay người ta đi mua căn hộ tái định cư, cao cấp, đẳng cấp gì gì đó… , với quan tâm hàng đầu là, nếu có sự cố thì tôi thoát ra bằng đường nào… - nỗi lo này là thực tế, thực tế như là có dễ bán, dễ cho thuê không… . Cứ thế, chưa vào đã tính thoát ra, chưa ở đã tính bán đi, cho thấy, đơn giản, đó chỉ là một cái house hay apartment tạm trú qua ngày. Lên voi người ta xây lâu đài biệt phủ, xuống chó, bị nhét vào cái hốc nhỏ trong căn nhà to mà nghiền ngẫm cái sự đời. Cái sự đời hướng người ta chúi mũi vào chiếc Lexus mà quên mất cây Ô Liu… , và như thế kết quả cuối cùng không mấy khó để đoán ra.
Chiếc Lexus và cây Ô Liu, luôn là bài toán và vấn đề khó giải… . Khó, nhưng không phải là không thể.
Từ xa nhìn thấp thoáng thấy chiếc cổng làng, cảm tưởng dường như mình đã về đến nhà… , dường-như-đã-về-đến-nhà, vì nơi đó, tôi sẽ gặp những người quen biết, thân thương, nơi đó, tôi có thể lang thang đêm ngày mà không e ngại bất cứ điều gì, nơi đó, tôi có thể trút bỏ lại sau lưng tất cả những phiền toái lo toan, đa đoan vướng bận, sách nhiễu nhì nhằng, mệt mỏi ám ảnh… , nơi mà, về quê hay về nhà là một khái niệm không thể tách rời.
Không phải ngẫu nhiên mà từ ecological (sinh thái, chất lượng của môi trường) được xuất phát từ chữ Hy Lạp: oikos (ngôi nhà), cho nên không chỉ “quê tôi, ai cũng có một dòng sông bên nhà…”, mà còn là, quê tôi, nơi cho tôi một tình yêu để quay về.
Hỏi rằng người ở quê đâu,Thưa rằng tôi ở rất lâu quê nhà (Bùi Giáng, hai câu thiên tài)
Alexandre Yersin đến Nha Trang từ thời nơi đây còn là một vùng biển hoang sơ. Ông sống, làm việc rồi một thân một mình chết ở xứ sở xa xôi này. Ông có “gửi nắm xương tàn nơi đất khách quê người…” như trong mấy câu vọng cổ ai oán hay ngân nga không nhỉ? Không, ông đã sống và mất đi trong cái home chung thân thiết của cả một miền quê, của cả nhân loại, cái home ông tự tạo dựng bằng tấm lòng nhân ái cao cả của mình. Một cái home thật sự, không nhất thiết phải có “ngôi nhà và những đứa trẻ…” mà còn là cả một không gian rộng lớn, một home-land, quê nhà thân thương và quyến luyến...
Đêm nhớ về Sài Gòn, bóng mẹ, hiền mờ mờ bên sông, mắt người tình một trời mênh mông… (Trầm Tử Thiêng) - nhớ về, nhớ về Sài Gòn, giờ đây là nhớ về bạn bè, mẹ, ánh mắt người tình… . Còn đâu một Sài Gòn - homeland (quê nhà, nơi ta sinh ra và lớn lên), có còn chăng, chỉ là chiếc vỏ rỗng màu mè chứa những tàn phai, để ai kia, vội vã trở về, vội vã ra đi… !!
Nhưng vẫn phải nhớ về, cái nỗi nhớ cứ canh cánh trong lòng, bởi lơ mơ “sẽ không lớn nổi thành người...” (bị dọa thế...).
Ôi, giàn thiên lý đã xa mãi ngàn xa… .Tội nghiệp thằng bé… !!
St.