Bạn có thể đã nghe từ “gaslighting” trước đây, nhưng bạn có biết nó thực sự có nghĩa là gì không? Nói một cách đơn giản, “thao túng tâm lý” là một thủ đoạn thao túng, kiểm soát được sử dụng để thay đổi quyền lực trong một mối quan hệ để một người có toàn quyền kiểm soát đối với người kia. Thuật ngữ này đã xuất hiện ở khắp mọi nơi kể từ khi Donald Trump nhậm chức, đến nỗi Từ điển Oxford đã gọi nó là một trong những từ phổ biến nhất năm 2018: gaslighting.
Trong khi hành vi độc hại này có thể xảy ra ở nơi làm việc hoặc quan hệ bạn bè hoặc hệ thống chính trị, thì hành vi gây hấn trong các mối quan hệ tình yêu cũng diễn ra khá phổ biến. Dưới đây là những điều bạn cần biết về cách phát hiện và cách ngăn chặn chúng.
Gaslighting là gì?
Gaslighting là “sự thao túng tâm lý của một người trong khoảng thời gian dài khiến đối phương của họ luôn đặt câu hỏi về giá trị của những suy nghĩ, nhận thức về thực tế hoặc ký ức của chính mình. Gaslighting thường dẫn đến sự nhầm lẫn, mất tự tin lòng tự trọng và không chắc chắn về sự ổn định cảm xúc hoặc tinh thần của một người và hình thành sự phụ thuộc vào người muốn thao túng.”
Theo Từ điển Merriam-Webster
Các dấu hiệu nhận biết Gaslighting trong một mối quan hệ lạm dụng?
- Bạn nghi ngờ cảm xúc thực tế của mình: Bạn cố gắng thuyết phục bản thân rằng sự đối xử mà bạn nhận được không quá tệ hay do bạn quá nhạy cảm mà thôi.
- Bạn đặt câu hỏi về phán đoán và nhận thức của mình: Bạn sợ nói lên hoặc bày tỏ cảm xúc của mình. Bạn đã học được rằng chia sẻ ý kiến cá nhân thường khiến bạn cảm thấy tồi tệ hơn, cuối cùng bạn lựa chọn im lặng.
- Bạn cảm thấy đơn độc và bất lực: Bạn bị thuyết phục rằng mọi người xung quanh đều nghĩ rằng bạn “kỳ lạ”, “điên rồ” hoặc “không ổn định”. Điều này khiến bạn cảm thấy bị mắc kẹt và cô lập.
- Bạn tự hỏi liệu bạn có đúng như những gì họ nói hay không: Họ sẽ nói ra những lời khiến bạn cảm thấy như mình đang là người có lỗi, không thông minh, thiếu sáng suốt hoặc bị mất trí. Đôi khi, bạn thậm chí còn thấy mình lặp lại những câu nói này với chính mình.
- Bạn thất vọng về bản thân và con người mình đã trở thành: Ví dụ, bạn cảm thấy mình yếu đuối và thụ động, trước đây bạn mạnh mẽ và quyết đoán hơn.
- Đối phương của bạn không quan tâm đến cảm xúc của bạn: Khi bạn bày tỏ mối quan tâm hoặc chia sẻ cảm xúc của mình với đối phương, họ có thể thuyết phục bạn rằng bạn là người nhầm lẫn hoặc đang suy nghĩ quá mức.
- Bạn dành nhiều thời gian để xin lỗi: Bạn cảm thấy cần phải xin lỗi mọi lúc vì những gì bạn làm hoặc con người của bạn.
- Bạn cho rằng người khác thất vọng về bạn: Bạn luôn thấy có lỗi về những gì bạn làm hoặc con người của bạn và bạn cũng cho rằng mọi người đang thất vọng về mình vì bạn đã mắc một sai lầm nào đó.
- Bạn băn khoăn không biết có chuyện gì xảy ra với mình: Bạn tự hỏi liệu có điều gì đó không ổn đang xảy đến với bạn hay không? Nói cách khác, bạn lo lắng rằng bạn không được khỏe về tinh thần.
- Bạn đấu tranh để đưa ra quyết định vì bạn không tin tưởng vào bản thân: Bạn muốn cho phép đối tác, bạn bè hoặc thành viên gia đình đưa ra quyết định cho bạn và tránh hoàn toàn việc đưa ra quyết định.
- Đối phương liên tục ngắt lời hoặc không cho bạn nói chuyện trong khi xung đột: Khi đang tranh cãi với họ, bạn có thể cảm thấy như họ liên tục cắt đứt bạn và không cho phép bạn giải thích quan điểm của mình.
- Đối phương không nhận lỗi khi bạn thể hiện sự tổn thương: Nếu bạn chia sẻ với đối tác của mình rằng bạn bị tổn thương và họ thiếu sự đồng cảm, đó là một dấu hiệu “red-flag” (cờ đỏ).
Tại sao Gaslighting (Thao túng tâm lý) xảy ra?
- Họ tin rằng đó là cách duy nhất để duy trì mối quan hệ
Trong một số trường hợp, châm lửa là một cách tốt nhất để níu giữ một người mà bạn không muốn đánh mất, thông qua việc lạm dụng họ — có quan niệm cho rằng đây là cách duy nhất để duy trì mối quan hệ.
- Họ cảm thấy tốt hơn về bản thân khi điều khiển người khác
Đôi khi, một số người sẽ có một cảm giác là “Nếu tôi đang kiểm soát người khác, thì tôi sẽ cảm thấy tốt hơn về vị trí của bản thân” và việc tìm kiếm quyền lực là điều gì đó rất được chú trọng thể hiện trong một mối quan hệ.
- Họ chỉ tận hưởng sức mạnh và sự kiểm soát
Một số nghiên cứu cho thấy rằng có những người thực sự tìm thấy niềm vui khi có quyền kiểm soát người khác.
Làm thế nào để ngăn chặn Gaslighting (Thao túng tâm lý) trong một mối quan hệ?
Nếu bạn đang gặp khó khăn trong một mối quan hệ, có một số bước bạn có thể thực hiện để bảo vệ bản thân khỏi loại tình yêu lạm dụng này.
- Lưu lại bằng chứng: Hãy cố gắng lưu giữ bằng chứng về những trải nghiệm của bạn. Viết nhật ký, lưu các cuộc trò chuyện bằng văn bản hoặc lưu giữ email để bạn có thể nhìn lại chúng sau này và nhắc nhở bản thân rằng bạn không nên nghi ngờ hoặc tự vấn bản thân thêm nữa.
- Đặt ranh giới: Đặt ranh giới cho phép bạn thông báo với người khác rằng bạn chấp nhận hoặc khước từ những điều gì trong một mối quan hệ. Hãy nói rõ rằng bạn sẽ không cho phép người kia tham gia vào các hành động như tầm thường hóa hoặc phủ nhận những gì bạn đang nói.
- Tìm kiếm sự giúp đỡ từ bên ngoài: Chia sẻ cùng bạn bè hoặc thành viên trong gia đình về những gì bạn đang trải qua. Quan điểm của người khác có thể giúp bạn hiểu rõ hơn về tình hình.
- Tin vào hành động, không phải lời nói: Hãy chú ý đến những gì họ làm hơn là chỉ tin những gì họ nói. Bất cứ khi nào bạn chất vấn đối tác sử dụng gaslighting về hành vi lạm dụng của họ, họ có thể bao biện rằng rất quan tâm đến bạn hoặc họ yêu bạn và sẽ không làm bất cứ điều gì làm tổn thương bạn. Những lời này có thể giúp bạn an ủi một lúc, nhưng chúng có xu hướng lặp lại hành vi lạm dụng của mình.
- Chấm dứt mối quan hệ nếu tình trạng vẫn không cải thiện: Mặc dù có thể khó khăn nhưng chấm dứt mối quan hệ với một người nhiều lần khiến bạn giận dữ thường là cách hiệu quả nhất để chấm dứt sự lạm dụng. Điều này có thể không dễ dàng, nhưng nó có thể là một bước cần thiết để đạt được cảm giác an toàn.
- Tập trung vào bản thân: Có thể bạn sẽ cảm giác vẫn còn cơ hội quay trở lại với mối quan hệ này. Nhưng trên thực tế, mối quan hệ đó chẳng giúp ích gì cho bạn ngoại trừ nỗi đau. Thay vì sống trong quá khứ và đánh giá xem ai là người đúng hoặc sai trong mối quan hệ, hãy tập trung vào bản thân và thực hiện các hoạt động như tập thể dục, đạp xe, khiêu vũ hoặc bất kỳ hoạt động nào khác khiến bạn hạnh phúc.